Psychoterapia psychodynamiczna opiera się na założeniach teoretycznych psychoanalizy. Według niej za wszelkie zaburzenia psychiczne odpowiedzialne są nieświadome popędy, które nie mogą zostać zrealizowane ze względu na cenzurę. Popędy te szukają drogi by zostać zrealizowanymi i w efekcie tworzą się objawy neurotyczne. Praktycy psychodynamiczni podkreślają w niej rolę interakcji pomiędzy terapeutą a pacjentem.
Cechy psychoterapii psychodynamicznej
Pierwszą rzeczą, która zwraca uwagę porównując nurt psychodynamiczny z innymi jest częstotliwość spotkań z terapeutą. W większości psychoterapii spotkania odbywają się raz w tygodniu, jednak w psychoterapii psychodynamicznej odbywają się one częściej (2-3 razy w tygodniu). Jednak znamy nurty, w których do spotkań dochodzi częściej – w psychoanalizie ma to miejsce 4-5 razy w tygodniu.
Inną cechą charakterystyczną dla psychoterapii w nurcie psychoanalitycznym jest skupienie się na relacji terapeutycznej, której przypisuje się leczniczą funkcję oraz na przeniesieniu i przeciwprzeniesieniu. Na sesjach psychodynamicznych kładzie tę nacisk na zrozumienie i odsłonięcie przykrych doświadczeń z przeszłości i towarzyszących im emocji.
Interwencje jakie podejmuje psychoterapeuta wobec pacjenta mają charakter eksploracyjny, interpretacyjny i podtrzymujący. Oznacza to, że w zależności od sytuacji terapeuta może zastosować wybraną interwencję na podstawie tego, jaką dostrzega potrzebę.
W trakcie psychoterapii psychodynamicznej pacjent wraz z terapeutą eksploruje swoje doświadczenia, zachowania w danym kontekście i emocje, które wtedy odczuwał. Omawiając je zauważa pewne wzorce zachowań, które dominują w jego życiu. W kontekście wzorców zwraca się również uwagę na próby unikania pewnych rodzajów doświadczeń.
Cechą wspólną terapi psychodynamicznej i psychoanalizy stanowi interpretacja marzeń sennych. Terapeuta wraz z pacjentem analizują treść jak i ukryte schematy, które pojawiają się w snach pacjenta.
Przeniesienie i przeciwprzeniesienie
Pojęcie przeniesienia zostało wprowadzone do teorii psychoterapii już przez Freuda do psychoanalizy. Przeniesienie polega na tym, że pacjent przenosi pewne wzorce relacji, które doświadczał od dzieciństwa do teraźniejszości – na relację z terapeutą. W ramach przeniesienia dochodzi do przypisywania terapeucie pewnych cech jakiejś postaci z przeszłości. Uczucia, które pacjent odczuwa w ramach przeniesienia wobec terapeuty są w rzeczywistości uczuciami, które przeżywał on wobec tej osoby z przeszłości.
Drugą stroną przeniesienia jest przeciwprzeniesienie, które dotyczy terapeuty – są to emocje które odczuwa on wobec pacjenta. Korzystając z informacji zawartych w przeciwprzeniesieniu terapeuta lepiej poznaje pacjenta dzięki swoim emocjom wobec niego i stanowi to istotny element ich relacji oraz procesu diagnostycznego i terapeutycznego.
Opór
Opór jest formą obrony pacjenta przed wprowadzeniem zmiany do swojego życia. Zgodnie z założeniami psychodynamicznymi opór jest przejawem buntu naszej psychiki wobec wprowadzenia zmian równowagi, która obecnie istnieje. Pacjent w toku swojego życia wykształcił pewne mechanizmy obronne, których rolą było utrzymanie tej równowagi oraz chronienie przed nieprzyjemnymi emocjami. Opór przybiera wiele form – milczenie, zapominanie o tym, o czym chcieliśmy powiedzieć terapeucie, spóźnianie się na spotkania, niechęć wobec ustalenia celów terapii.
Mechanizmy obronne
Pojęcie mechanizmów obronnych zostało wprowadzone przez Freuda jako element psychoanalizy. Obecna psychologia rozumie je jako pewne nieuświadomione, często nawykowe zachowania, których celem jest utrzymanie równowagi psychicznej. Mechanizmy możemy sklasyfikować pod kątem ich dojrzałości – prymitywne (np. projekcja, idealizacja), wyższego stopnia (np. identyfikacja, wyparcie) oraz dojrzałe (np. humor, altruizm).
Co robi terapeuta podczas psychoterapii psychodynamicznej?
Psychoterapii psychodynamicznej przyświecają trzy zasady, które przypisuje się Freudowi – są to neutralność, anonimowość i wstrzemięźliwość. W ramach neutralności terapeuta powinien całkowicie odrzucić interwencje, w ramach których dochodzi do oceniania pacjenta. Zadaniem terapeuty jest zrozumienie pacjenta, a nie jego osądzenie. Całkowicie niezgodne z założeniami byłby komentarz. Anonimowość rozumie się jako zminimalizowanie informacji o terapeucie, do których dostęp ma pacjent. Jest to istotne przede wszystkim ze względu na przeniesienie – by informacje o życiu prywatnym terapeuty nie wpływały na nie. Wstrzemięźliwość to technika, którą stosuje terapeuta unikając zaspokajania pragnień pacjenta, które wynikają z przeniesienia.
Psychoterapia psychodynamiczna i marzenia senne
Freud twierdził, że marzenia senne są zamaskowanymi pragnieniami – wewnętrzny cenzor przekształca treść nieuświadomionych pragnień z dziecińśtwa w ukryte symbole pojawiające się w snach. Obecnie w psychoterapii psychodynamicznej panuje przekonanie, że marzenia senne są też obrazem lęków, konfliktów a także u pacjentów z doświadczeniem traumy – powtarzającymi się próbami przejęcia kontroli nad zdarzeniem, które zainicjowało powstanie traumy.
Interpretacji marzeń sennych dokonuje się poprzez skojarzeń pacjenta z treścią jego snów. Nie ma jednej właściwej drogi interpretacji danego symbolu sennego ponieważ jego znaczenie uzależnione jest od doświadczeń pacjenta.
Cele psychoterapii psychodynamicznej
Zwykle na psychoterapię zgłaszamy się by złagodzić pewne niedogodności psychiczne, które aktualnie przeżywamy. Czasem jednak niedogodności te mogą przybrać formę ogromnego cierpienia. Psychoterapia może pomóc w obu sytuacjach. Może pomóc też w tych, w których motywacją do jej podjęcia nie jest dyskomfort, a chęć poszerzenia swojej samoświadomości.
Celem i jednocześnie wynikiem terapii zdaniem psychiatry G. Gabbarda powinno być poczucia życia we własnej skórze i poczucia bycia autentycznym.
Źródła
- Glen O. Gabbard (2011) Długoterminowa Psychoterapia Psychodynamiczna – Wprowadzenie
- Richard F. Summers, Jacques P. Barber (2014) Terapia Psychodynamiczna – Praktyka oparta na dowodach
