5 marca Dzień Wiedzy o Dysocjacyjnych Zaburzenia Osobowości

Osobowość mnoga, osobowość naprzemienna, osobowość wieloraka to synonimy dysocjacyjnego zaburzenia osobowości (ang. DID, dissociative identity disorder). Zaburzenie to według szacunków dotyka od 2% do 10% populacji w zależności od źródła, a częściej występuje u kobiet.

Osobowość mnoga współwystępuje z PTSD (Zespół stresu pourazowego, ang. Post-traumatic stress disorder), innymi zaburzeniami osobowości, szczególnie borderline, depresją zaburzeniami psychosomatycznymi.

Sposób w jaki powstaje zaburzenie osobowości mnogiej nie został do końca poznany, jednak obecnie mówi się o kluczowej roli traumatycznego doświadczenia, pod wpływem którego dochodzi do dysocjacji tj. rozszczepienia osobowości. Dysocjacja jest mechanizmem obronnym, które się aktywuje jako odpowiedź na trudne doświadczenie. Zaburzenie dysocjacyjne najczęściej występuje u osób, które w dzieciństwie były wykorzystywane fizycznie, seksualnie lub psychicznie.

Na czym polega dysocjacyjne zaburzenie osobowości?

Dysocjacyjne zaburzenie osobowości przejawia się w poprzez pojedyncze objawy tj.:
Fuga dysocjacyjna – jest to dysocjacyjne zaburzenie nerwicowe, które polega na ucieczce z aktualnej sytuacji, zwykle niekomfortowej. Podczas fugi może dojść do dalekiej podróży, zmiany pracy. Osoba, która doświadczyła fugi dysocjacyjnej nie potrafi przypomnieć sobie tego okresu. Amnezja dysocjacyjna – jest to zaburzenie dysocjacyjne, które polega na braku możliwości przypomnienia sobie czegoś, utrata pamięci pewnych faktów. Zanik pamięci występuje w wyniku silnie negatywnego doświadczenia.
Trans i opętanie – są to odmienne stany świadomości, którym towarzyszy brak kontroli nad własnym ciałem, zmiana wrażliwości na bodźce.
Zaburzenia ruchu – w wyniku zaburzeń ruchu może dojść do niedowładu, paraliżu niektóych części ciała. Mogą pojawić się również mimowolne ruchy oraz zaburzenia mowy wynikające z zaburzeń mięśni.
Drgawki dysocjacyjne – inaczej napady rzekomyme. Doświadczenie drgawek dysocjacyjnych przypomina napad padaczki, jednak różni się tym, że nie dowarzyszą mu charakterystyczne dla padaczki objawy oraz osoba, która ich doświadcza zachowuje pełną lub częściową świadomość.
Stupor dysocjacyjny – jest to osłupienie. Świadomość osoby pozostaje zachowana, jednak występuje znaczne ograniczenie ruchów, często również zanik mowy.
Znieczulenie i brak czucia zmysłowego – zanik czucia z danego obszaru ciała lub zmysłu.
Zespół depersonalizacji-derealizacji – trwałe lub nawracające uczucie depresonalizacji (zmienione odczuwanie siebie, zaburzenia w postrzeganiu swoich doświadczeń) i derealizacji (poczucie odrealnienia, świat wydaje się zmieniony, oddalony)

DSM-V (Klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, ang. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) jasno określa kryteria, które muszą zaistnieć by móc zdiagnozować niniejsze zaburzenie. Te kryteria to:

Zakłócenia tożsamości w postaci dwóch lub więcej odrębnych stanów osobowości
Powtarzające się luki w przypominaniu codziennych zdarzeń lub innych ważnych informacji
W wyniku objawów powstają inne dolegliwości kliniczne lub następuje pogorszenie funkcjonowania społecznego, zawodowego lub innego
Zaburzenie nie jest częścią praktyki kulturowej lub religijnej
Objawy nie są wynikiem działania substancji psychoaktywnych

Więcej niż jedna osobowość w jednym ciele

Różne osobowości nie są świadome swojego istnienia. Wynikiem tego są niezrozumiałe luki w pamięci. Występują też zaburzenia afektu, zachowania, świadomości, a także czucia i ruchu. Osobowości mogą się od siebie bardzo różnić – pod względem wieku, orientacji seksualnej, zainteresowań, charakterystycznych zachowań takich jak na przykład gesty, słownictwo.

Jak wygląda leczenie dysocjacyjnego zaburzenia osobowości?

W leczeniu główną rolę odgrywa psychoterapia, której celem jest zintegrowanie osobowości alternatywnych z osobowością pierwotną. Stosowanie farmakoterapii jest formą wspomagania leczenia, jednak leki dopierane są pod kątem współistniejących objawów tj. stany lękowe, depresyjne.