1 marca obchodzimy Światowy Dzień Autoagresji, którego celem jest zwiększenie wiedzy społeczeństwa na temat tego czym jest autoagresja i dlaczego się pojawia.
Uszkadzanie swojego ciała poprzez nakłuwanie go czy nacinanie wydaje się być najpopularniejszą formą autoagresji, jednak nie jedyną. Podejmowanie destrukcyjnych działań wobec swojego ciała to również wykonywanie ćwiczeń fizycznych ponad swoje możliwości, stosowanie diet niedostosowanych do wymagań organizmu – zwykle poprzez dostarczanie za małej ilości wymaganych składników odżywczych. Autoagresja to szereg różnych działań, których cel jest jeden – wyrządzenie psychicznej lub fizycznej szkody sobie.
Autoagresja może przybierać różne formy
Może być bezpośrednia w sytuacji gdy osoba sama okalecza swoje ciało lub pośrednia, kiedy osoba swoim zachowaniem inicjuje, prowokuje inne osoby do wyrządzenia jej krzywdy. Autoagresja może wyrażać się zarówno w sposób werbalny np. poprzez krytykowanie siebie, zaniżaniu swojej wartości albo w sposób niewerbalny poprzez uszkodzenia ciała. Autoagresja może przybierać formę jawną albo niejawną. Jawna autoagresja wyraża się w celowych działaniach dążących do uszkodzenia ciała np. poprzez nacinanie, z kolei autoagresja niejawna często wyraża się w formie ukrywania uszkodzeń przez osobę autoagresywną ale również poprzez konkretne jednostki chorobowe np. Zespół Münchhausena lub Przeniesiony Zespół Münchhausena.
Zespół Münchhausena (F68.1 w ICD-10) to choroba, która polega na tworzeniu u siebie objawów somatycznych. Celem chorego jest uzyskanie interwencji medycznej np. hospitalizacji, zabiegu czy operacji. Przeniesiony lub Zastępczy Zespół Münchhausena występuje w sytuacji gdy osoba tworzy objawy chorobowe u innej osoby. W 95% przypadkach Przeniesiony Zespół Münchhausena występuje u matek, które wywołują objawy chorobowe u swojego dziecka. W Polsce szacuje się, że troje na sto tysięcy dzieci pada ofiarą tej choroby.
Czy zachowania autoagresywne to dążenie do samobójstwa?
Na początku XX wieku w psychiatrii sądzono, że zachowania autodestrukcyjne są wyrazem tendencji samobójczych. Dopiero w latach 70 XX wieku zwrócono uwagę, że zachowania te służą odzyskaniu poczucia bycia żywym. Autoagresja jest środkiem do odzyskania poczucia rzeczywistości, realności, której brak może występować np. w formie depersonalizacji, czyli zniekształconego samo-postrzegania.
Dlaczego autoagresja jest stosowana?
W sytuacji, w której odczuwane jest duże napięcie szukamy sposobu by je skutecznie zredukować. Sposoby mogą być konstruktywne – np. techniki relaksacyjne, lub nie – do tych niekonstruktywnych możemy zaliczyć autoagresję. Zachowania autoagresywne są skuteczne w radzeniu sobie ze stresem, zwłaszcza w warunkach obciążenia emocjonalnego
Co można zrobić jeśli widzisz, że ktoś dokonuje autoagresji?
Najważniejsze jest to by dać tej osobie akceptację i szacunek podczas rozmowy. Możemy dotrzeć do źródła problemu jedynie kiedy rozmówca nam ufa, a nie osiągniemy tego poprzez marginalizowanie problemu. Bycie wsparciem, bycie przy osobie kiedy komunikuje taką potrzebę może być bardzo pomocne.
Leczenie zachowań autoagresywnych
Profesjonalna pomoc osobom dokonującym działań autoagresywnych może wyrażać się w psychoterapii jak i leczeniu farmakologicznym. Psychoterapia w leczeniu autoagresji pomaga nawiązać osobie jej doświadczającej więź z samą sobą by wychwycić i zrozumieć mechanizm swojego działania. W psychoterapii poznawczo-behawioralnej zwrócona zostanie uwaga na myśli i przekonania, które towarzyszą osobie z autoagresją. Dzięki stworzeniu więzi z własnymi myślami i przekonaniami jesteśmy w stanie zweryfikować je i niekonstruktywne rozwiązania zastąpić takimi, które są dla nas pozytywne. Z kolei w psychoterapii psycho-dynamicznej uwaga zostanie zwrócona na doświadczenia z dzieciństwa, które mogły wpłynąć na wykształcenie się takich metod radzenia sobie ze stresem jak autoagresja.
Źródła
Linowski, I. Wysocki, Agresja, autoagresja w przemoc w życiu człowieka. Przyczyny, przejawy, przeciwdziałanie i resocjalizacja, Radom 2012, s. 92.
Patrick Brown, Munchausen Syndrome by Proxy, Cheryl Tierney, Janet R. Serwint, „Pediatrics in Review” (30), 2009.
Dominika Berent, Przeniesiony zespół Münchausena, Antoni Florkowski, Piotr Gałecki, „Psychiatria Polska” (2), 2010.
Simpson MA. Self-mutilation. Br. J. Hosp. Med. 1976; 16: 430–438.
